'Wolvenadviezen nu te eenzijdig', pleidooi voor bredere expertise (2024)

De wolvenadviezen aan de provincie Utrecht zijn te eenzijdig en de aanpak is te passief. Die kritiek komt niet alleen van politici, ondernemers en veehouders, maar ook van andere wetenschappers. Wie zijn de deskundigen die de provincie raadpleegt na de recente confrontaties met kinderen en honden? "Als er iets negatiefs gebeurt, is daar geen ruimte voor."

De provincie Utrecht raadpleegt een groep ecologen van de Zoogdiervereniging, een organisatie die de beschermde status van de wolf hoog in het vaandel draagt. De wolf hoort thuis in Nederland en heeft een belangrijke ecologische rol in de natuur, stelt de vereniging. En: "Mensen worden nagenoeg nooit aangevallen door wolven."

Wolvendeskundigen van de Zoogdiervereniging vinden na de recente incidenten dat afschieten van de wolf bij Leusden niet gerechtvaardigd is. Deze week deden de vader en bso van het 5-jarige meisje dat gewond raakte bij een confrontatie met een wolf hun verhaal bij RTV Utrecht. Zij zeggen beiden dat de wolf het meisje heeft gebeten. Wolvendeskundigen van de provincie spreken dat tegen.

Ruimte voor interpretatie

Om te bepalen welke maatregelen genomen moeten worden kijken de wolvendeskundigen onder meer naar de zogenoemde escalatieladder in het Interprovinciaal Wolvenplan. Niet alle type incidenten kunnen vooraf precies worden omschreven. Er is dus ruimte voor interpretatie.

Volgens de lezing van de wolvenexperts die de provincie Utrecht adviseren is geen sprake van een zogenoemde probleemwolf die gedood moet worden. Wel gaat een andere alleenstaande wolf die een kind omverliep in Austerlitz gevangen, verdoofd en gezenderd worden om hem weer schuw te maken. De Faunabescherming probeert dit te voorkomen met een rechtszaak.

Ecoloog en wolvenkenner Erwin van Maanen denkt daar anders over. Hoe geweldig hij de wolf ook vindt, een (recreatie)gebied is volgens hem ongeschikt voor het roofdier. "Er wordt te veel risico genomen. Ik maak me grote zorgen over de recente gebeurtenissen." Het is volgens hem wachten tot het weer misgaat. "Als de interactie met de mens te groot wordt, ontstaan er problemen."

Van Maanen stelt dat de recente incidenten niet passen in het door natuurbeschermers "geschetste plaatje" van de wolf. "Namelijk dat het heel goed en mooi is dat het dier terug is in Nederland. Het is zo’n gevestigd verhaal geworden. Als er iets negatiefs gebeurt, is daar geen ruimte voor.”

Provincie te reactief

Gedragsbioloog en wolvenkenner Diederik van Liere vindt het beleid van provincies te passief. "Dit vergt een proactieve provincie. En ze is nu reactief."

Al op voorhand zou voorkomen moeten worden dat een wolf überhaupt in de buurt van mensen komt, vindt Van Liere. "Een wolf kenmerkt zich nu als 'niet schuw' als hij herhaaldelijk een mens binnen 30 meter benadert. Pas dan kunnen maatregelen worden genomen. Dat is een misser, want dan ben je te laat." Ook moet volgens Van Liere meer gedaan worden om problematisch gedrag van ouderdieren positief te beïnvloeden.

De aanpak van de provincies is te eenzijdig, vindt de gedragsbioloog. "Al doet een ieder doet zijn best om goed advies te geven, daar ben ik zeker van", benadrukt hij. "Maar ecologen denken in termen van soortoverleving en leefgebied. Wat nu ook nodig is, zijn mensen die getraind zijn in de ontwikkeling van gedrag en de veroorzakende factoren van gedrag."

Maatschappelijke onrust

Van Liere zou graag zien dat de provincie ook een socioloog en communicatiedeskundige aan het wolventeam toevoegt omdat er maatschappelijke onrust is over de wolf. Hij pleit daarnaast voor speciale diensten bij landgoederen die geleerd hebben hoe ze een wolf kunnen verjagen. "Dit is een belangrijk element om angst weg te nemen en de lokale territoriale wolf af te leren in de buurt van mensen te komen." Ook moeten volgens Van Liere workshops worden georganiseerd waarbij mensen uitleg krijgen hoe ze moeten handelen als ze een wolf tegenkomen.

Het opzettelijk verstoren (inclusief verjagen) en doden van wolven is bij wet verboden en strafbaar, reageert de provincie. "Alleen in uitzonderlijke situaties kan het bevoegd gezag toestemming geven om van dat verbod af te wijken. Alle meldingen over wolven kunnen bij het wolvenmeldpunt worden gedaan, bij voorkeur voorzien van beeldmateriaal. Informatiebijeenkomsten zijn in voorbereiding."

Een wolven-OMT

Ook wolvenkenner Van Maanen vindt dat een breder, interdisciplinair team nodig is. Het moet een soort Outbreak Management Team (OMT) worden, zoals tijdens de coronacrisis. "Er moeten mensen in zitten met afstand van het wolvenverhaal, dus niet pro- of anti-wolf. Bijvoorbeeld een dierenethicus, dierenarts, maar ook belanghebbenden. De Zoogdiervereniging is een soort eilandje dat geen raad van buitenaf vraagt. Een patholoog-anatoom zou bijvoorbeeld een beetpatroon moeten beoordelen en niet deze wolvendeskundigen."

De wolvenexperts van de Zoogdiervereniging herkennen zich niet in de kritiek. "We hebben met onafhankelijke deskundigen uit binnen- en buitenland continu zeer constructief overleg met de provincie Utrecht, waarbij alle voor- en nadelen en mogelijke interventies worden besproken. In die gesprekken zijn er geen taboes", zegt Maurice La Haye, die in dienst is bij de vereniging.

"We zijn niet pro- of anti-wolf", zegt ook wolvendeskundige Dick Klees, extern verbonden aan de Zoogdiervereniging. "Het beleid is niet gekozen. Het is op basis van internationale verdragen opgesteld."

Voldoende variëteit

Klees ziet ook voldoende variëteit bij de Zoogdiervereniging. "Ook twee in wildlife gespecialiseerde dierenartsen schuiven regelmatig aan. Dus in dat opzicht is er een team van deskundigen. En de gesuggereerde dierenethicus of belanghebbenden, daarvan zie ik geen meerwaarde in het adviestraject."

"Op het moment dat er sprake is van een incident vragen wij de Zoogdiervereniging om advies", reageert de provincie. 'Onze ervaring is dat de incidenten op basis van feiten worden geduid, geanalyseerd worden op basis van gedrag en dat er een advies wordt gegeven conform de interventierichtlijnen. Wij zien zeker de ernst van de situatie. Onze experts zien nog geen predatorgedrag. Er wordt gewerkt aan het ’inrichten’ van een landelijk deskundigenteam. Dat is er op dit moment nog niet. Overigens laten wij ons veel breder adviseren, bijvoorbeeld ook juridisch."

Tijd en rust

Maurice La Haye van de Zoogdiervereniging benadrukt dat het tijd en rust vergt om de juiste maatregelen te nemen. "Ambtelijke molens draaien traag, daarnaast zijn er politieke wensen en ideeën en is er nationale en internationale regelgeving. Tenslotte moet je je altijd afvragen, wat beoog je met een specifieke interventie? Is die proportioneel?"

Bovendien is dit een complete nieuwe situatie, stelt La Haye. "Nog niet eerder leven er wolven in zo'n dichtbevolkt gebied. De maatschappij is niet meer hetzelfde als 150 jaar gelden, het landschap is niet meer hetzelfde en de wolven zijn niet meer hetzelfde. Het is daardoor heel lastig om precies te weten wat er nu moet of kan gebeuren."

La Haye zegt dat op veel vragen nog geen (definitieve) antwoorden zijn te geven. "Het doel is duurzaam samenleven met de wolf, dat vraagt wat van de wolf, maar ook van ons als maatschappij. We doen ons best om dat voor elkaar te krijgen binnen de mogelijkheden en mocht het antwoord uiteindelijk zijn dat dat niet lukt, dan is dat spijtig, maar dan hebben we het in ieder geval wel geprobeerd."

Hoe hij over een soort wolven-OMT denkt? "Ook op het corona-OMT was kritiek door weer andere deskundigen. Dat is aan experts eigen. De provincie maakt hierin de keuzes. En kritiek is heel nuttig, want dat houdt je scherp."