Rechter Joyce Lie: 'Mensen haken af bij ingewikkeld taalgebruik. Leer rechtenstudenten helder schrijven' (2024)

Joyce Lie, op sociale media beter bekend als Judge Joyce, heeft een missie. Juridisch taalgebruik moet eenvoudiger, zodat iedereen rechterlijke uitspraken kan begrijpen. Over haar studietijd is de rechter net zo helder: ‘Colleges die Erik-Jan Broers gaf over martelmethoden staan me nog levendig voor de geest.’

Als bestuursrechter heeft Joyce Lie (47) een niet te benijden agenda. Toch neemt ze voor Univers even de tijd om over haar studententijd te praten. In een zittingszaal van de rechtbank in ’s-Hertogenbosch komen de goede herinneringen al snel boven.

‘Het eerste dat mij te binnen schiet is Het is een nacht… (Levensecht) van Guus Meeuwis,’ zegt Lie enthousiast. ‘Tijdens de TIK-week (nu TOP-week, red.) in 1995 was dat nummer net uit. Het was ons themalied: we zongen het de héle tijd. Ik wist dat Guus ook rechten in Tilburg studeerde, maar ik was net eerstejaars dus ik kende hem verder niet.’

Geen herengezelschap

‘Mijn studententijd was top, echt een ontzettend leuke periode. Ik was 18 en ging voor het eerst op kamers. Ik woonde in een studentenhuis met 39 andere meiden. Het huis was een oud klooster, eigendom van meneer Wagemakers, die toentertijd heel veel panden in Tilburg had. In het huurcontract stond dat er tussen 12 uur ’s nachts en 9 uur ’s ochtends geen mannen binnen mochten zijn.’ Lie lacht: ‘Geen herengezelschap in de nachtelijke uren!

‘We hadden twee hele lange tafels waar we met z’n allen aan konden eten. Ik weet nog dat ik me realiseerde dat ik voortaan elke dag kon eten waar ik zelf zin in had, in plaats van wat mijn ouders kookten. Achteraf is dat heel banaal, maar toen vond ik dat echt bijzonder: het is dat hele fijne gevoel van vrijheid dat je hebt als je jong bent.’

Lie vervolgt: ‘Ik heb twee jaar in dat voormalige klooster gewoond, daarna ben ik met een paar vriendinnen naar een kleiner huis gegaan.’

Dingen loslaten

‘In het begin ging ik in de weekenden nog naar huis. Ik kom uit een dorp in de buurt van Eindhoven en had daar nog een bijbaantje, mijn verkering woonde er en ik kon thuis de was doen. Gaandeweg werd dat minder, omdat ik in Tilburg inmiddels mijn eigen sociale kring had.

‘Dingen loslaten hoort ook bij het proces van uit huis gaan. Mijn kinderen zijn nu 14 en 17 jaar. Soms denk ik wel eens: die tijd komt er voor hen ook bijna aan, en dat vind ik nog véél te vroeg. Maar zo dachten mijn ouders vroeger vast ook.’

Lang studeren

Het was voor Lie vrij snel duidelijk dat ze rechten zou gaan studeren. ‘En ook dat ik rechter wilde worden. Ik werkte tijdens mijn studie als buitengriffier bij de rechtbank. Tijdens een zitting zit je dan naast de rechter. Wat een leuk werk, dacht ik, dat wil ik zelf ook doen.

‘Ik kreeg als griffier trouwens tweehonderd gulden per zitting, daar kwam destijds de term‘tweehonderdguldengriffier’ vandaan.’

Het is Lie niet ontgaan dat er momenteel een andere druk op studenten ligt dan in haar tijd. ‘Ik heb van 1995 tot 2002 gestudeerd. Lang studeren werd toen als iets goeds gezien. Het was niet de bedoeling dat je als piepkuiken de arbeidsmarkt opging.

‘Er werd zeker waarde gehecht aan tijd, maar in de zin van dat je maatschappelijke ervaring opdeed, in een commissie zat, bij een vereniging was, een baantje had en een normaal sociaal leven leidde. Nu moet alles, en het liefst tegelijk.’

Saaie bestuursrechtcolleges

‘Ik herinner me de colleges van Erik-Jan Broers,’ zeg Lie met zichtbaar enthousiasme. ‘Hij gaf rechtsgeschiedenis en strafrechtgeschiedenis. Ik zie zijn colleges over martelmethoden in de middeleeuwen nog levendig voor me. En dan met name zijn smakelijke manier van vertellen. Op zo’n manier lesgeven is een vak, dat is iets dat je moet kunnen.’

Er waren ook vakken die Lie minder aanspraken: ‘Bestuursrecht vond ik echt heel saai. Dan dacht ik: is dit het nou? Maar toen ik als raio (rechterlijk ambtenaar in opleiding, red.) bij bestuursrecht terechtkwam, bleek het ineens om hele leuke zaken te gaan. Het is toch opvallend dat de theorie en praktijk zo slecht op elkaar aan bleken te sluiten.’

Klare taal

‘Vroeger, voor mijn rechtenstudie, was het mijn droom om journalist te worden: ik wilde schrijven en verslag doen. Nu wil ik natuurlijk geen andere baan meer, maar het verlangen om te schrijven zit er nog steeds in.’

Lie is geen journalist geworden, maar haar liefde voor taal komt haar als rechter ook goed van pas. Samen met een collega van de rechtbank, hoofd communicatie Ilse Westenenk, heeft Lie in 2017 de Klare Taalbokaal bedacht, een landelijke prijs die jaarlijks wordt uitgereikt aan de schrijver van de meest helder geformuleerde rechterlijke uitspraak.

Ze illustreert: ‘Als ik als rechter uitspraak doe en de betrokken partijen begrijpen niet wat ik zeg, dan heb ik mijn doel niet bereikt. Hetzelfde geldt voor wat op papier staat. Als mensen over ingewikkelde dingen als wetsartikelen en jurisprudentie lezen, haken ze af.’

Taak voor universiteiten

‘Die uitspraken moeten veel duidelijker worden. Dat is niet makkelijk, maar de afgelopen tien jaar is er al een hoop veranderd: heel veel collega’s doen hun best om in eenvoudigere taal te schrijven.

‘En eerlijk gezegd: als ik naar mijn eerste vonnissen kijk en zie hoe wollig ik zelf schreef, dan moet ik daar ook om lachen. Blijkbaar dacht ik toen dat het zo moest.’

Er ligt daar ook een taak voor hogescholen en universiteiten, vindt Lie. ‘Geef rechtenstudenten helder schrijven al tijdens hun studie mee. Ik word regelmatig gevraagd om er iets over te komen vertellen, dus ik vermoed dat ze er in het onderwijs wel al mee bezig zijn.

Lotsverbondenheid

Als zelfbenoemd taalzeloot heeft Lie persoonlijke ergernissen: ‘Ik heb het onder andere gemunt op ‘verwelking’. Bijvoorbeeld: de man welke op het perron liep. Daar kan ik niet tegen, welke als betrekkelijk voornaamwoord gebruiken. Ik noem dat fenomeen dus verwelking. Vreselijk, weg ermee.’

Voorkeuren heeft de rechter natuurlijk ook: ‘Woorden als verfomfaaid en archaïsche woorden als desalniettemin, maar dat is echt vanuit pure woordliefde. In rechterlijke uitspraken gebruik ik ze dus niet, want daar staat begrijpelijkheid altijd voorop.

‘Mijn absolute favoriet komt uit het betoog van een zaak die ik online tegenkwam: het woord lotsverbondenheid. Die zaak ging over een man die partneralimentatie moest betalen aan zijn voormalig echtgenote, maar zij had zich kwetsend over hem uitgelaten.

‘Onze lotsverbondenheid is verbroken, zei de man. Ik vind dat heel mooi, want je lot is met elkaar verbonden, omdat je samen kinderen hebt, je getrouwd bent geweest, of allebei.’ Verrukt: ‘Lotsverbondenheid, dat klinkt toch prachtig!’

_Advertentie.